Feqînasî
KurteDema mijar tê ser edebiyata
Kurmancî ya klasîk berî her tiştî sê şexsîyet têne bîra mirov. Ev sê şexsîyet
li gor rêzê Melayê Cizîrî, Feqîyê Teyran û Ehmedê Xanî ne. Ev sê şexsîyet li
asîmanê edebîyata Kurmancî wekî stêrka Sureyyayê ne û bi hev re ronahîyê didine
erdnîgarîya Kurdan û asîmanî dixemilînin.
Bêguman Feqîyê Teyran bi
xêra berhemên xwe quncikeke fireh di dilê gelê xwe de girtîye. Derbareyê Feqîyê
Teyran de di nava gel de gelek çîrok û hikayeyên xerîb û fantastîk jî belav
bûne û ew çîrok wekî rastî hatine qebûlkirin. ‘Işqa wî digel Sînemê, feqetîya
wî, hevaltîya wî digel Melayê Cizîrî, axaftina wî digel teyr û tulûran newal û
çîya û ber û behran heta mirina wî û tabût û tirba wî ev hemû bûne çîrokên
rastî di nava gel de.
Zimanê şi‘ra Feqîyê
Teyran ji qebîla sehl-i mumteni‘ e, bi hêsanî tê fêhmê, lê bi hêsanî wekî wan
nayête gotin û nayête nivîsîn. Feqî, mîna adeta zemanê xwe neçûye û şi‘rên xwe
bi Erebî û Farisî nexemilandiye. Wî her hewl daye ku rewş û xemla şi‘rên wî
tenê bi zimanê Kurmancî be. Ji her beyteka wî bêhna sosinên çîyayan difûre, ji
dengê her şi‘ra wî dengê teyr û tilûrên curbecur tê, ji loma hîn jî ji heft
salîyan heta heftê salîyan hemû kesên ku bi Kurdî dizanin bi hêsanî dikarin
şi‘rên wî bixwînin û tam û zewqa edebîyata Kurmancî jê wergirin.
Ev nêzî 4 esran e ku
Feqîyê Teyran ji nav me bar kiriye û çûye. Wî li pişt xwe ne mal hişt ne milk
hişt ne jî ewlad û zarok hiştin. Wî li pişt xwe dîwanek û sê menzûmeyên Kurdî;
Bersîsê Abid, Şêxê Sen‘an û Zenbilfiroş hiştin.