İran ve İranlıların Tarihi

Kurte / Özet

İranlılar dünyanın en eski halklarından biridir. Yaklaşık üç bin yıllık bir geçmişe sahiptirler. İki bin beş yüz yıldır da tarih sahnesindedirler. Yunanlar, Araplar, Türkler ve Moğolların saldırı ve istilaları karşısında ayakta kalmayı başarabilmiş; tarihi, kültürü ve edebiyatıyla birçok halk üzerinde derin izler bırakmışlardır.

İran tarihi evrensel tarih açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu konuda bilgi sahibi olmak isteyen her araştırmacı için bu tarih bir başlangıç noktası sayılır. İranlı müneccim-krallar, yani Maglar İsa peygamberin beşiğinin başında beklemişlerdir. İncil’in Babil’e sürgün bölümünde Ahamenişlerin kurucusu Büyük Kiros’un fermanıyla karşılaşırız. Herodotos ilkin bir İran tebaası olarak dünyaya bakmıştır. Darius’un Büyük İskender ile savaşını göz önünde bulundurmadan Yunan tarihini incelemek mümkün müdür? Roma İmparatorluğu lejyonlarının Parthlara ve Sasanilere karşı verdiği uzun mücadeleyi kim unutabilir? Peki, Selçukluların tarihini İran tarihinden kolaylıkla ayırabilir miyiz?

Edebiyatı, sanatı, inançları, Batı’yı derinden etkileyen felsefesi ve düalizmi ile İran dünyanın önemli bir kısmıdır. Zerdüşt’ün göksel bir ön varoluşa sahip olduğu, dünyanın merkezinde, tarihin ortasında, Mazdeizmin tam kalbinde yer alan ışığın içinde doğduğu söylenir. Bu sebeple bu inanç yeryüzünde “ihtişamın ışığı”(Fravaşi) olarak parıldar. Herat’ın ünlü minyatür ustaları, İsfahan’ın saray ve bahçeleri Şiraz’ın şairleri hemen herkesin dilindedir.

Özellikle Türkler ve Moğollar üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Jean-Paul Roux, bu kitabında birçok imparatorluk ve halk ile kaynaşan zengin İran tarihini yalnızca kronolojik olarak değil tarihsel bir bakış açısı ve sentez yoluyla anlamayı dener.